نگاهی به فیلم جذابیت پنهان بورژوازی از لوئیس بونوئل

نگاهی به فیلم جذابیت پنهان بورژوازی از لوئیس بونوئل

فیلم «جذابیت پنهان بورژوازی» (۱۹۷۲) یکی از مهم ترین و تاثیرگزارترین فیلم های بونوئل است که از بسیاری جهات آن را می توان در کنار فیلم «سگ اندلسی» (۱۹۲۹) نوعی بیان نامه سورئالیستی دانست که برخلاف فیلم کوتاه سال ۱۹۲۹، امکان دسترسی بسیار بالایی را به مخاطبان سینمایی متعارف می دهد، هم از این رو است که این فیلم را با آثار در نوع خود «سورئالیستی» برادران مارکس مقایسه شده است. اما بونوئل در این فیلم افزون بر بُعد صرفا سورئالیسیتی و ویرانگر (subversive) خود نسبت به کلیشه ها و خود امر ِ سینمایی، چهار سال پس از مه ۱۹۶۸ دست به تخریب و یورشی سخت علیه ریاکاری بورژوازی تازه به دوران رسیده فرانسه که تمایل دارد خود را به مثابه یک اشرافیت جدید مطرح کند می زند، و آن را از درون فرو می پاشاند. در تحلیلی که از این فیلم خواهیم کرد، موقعیت آن را در چارچوب وقایع دهه ۱۹۶۰ و ابتدای ۱۹۷۰، یعنی جنبش های چپ فرانسه و جنبش های ضد جنگ آمریکا و جریان «ضد فرهنگ» (counterculture) بررسی می کنیم . همچنین با کالبد شکافی شخصیت ها، سکانس ها و مکالمات و باند صدا که اهمیت ویژه ای دارد، رویکرد بونوئلی به بورژوازی را بر اساس دیالکتیک درون / برون می شکافیم. این رویکرد هر چند در فیلم هایی چون«فرشته مرگ» (۱۹۶۲)، «زیبای روز» (۱۹۶۷) و حتی «خاطرات یک کلفت» (۱۹۶۴)، نیز به بیان در آمده است، اما هرگز بونوئل به چنین حد بالایی از طنز و به کار بردن آن برای تحقیر یک آسیب و طبقه ای رو به زوال و نابودی که مرگش با مه ۶۸ اعلام شد، پیش نرفته است. استقبال از فیلم و برنده شدن آن در جایزه بهترین فیلم سندیکای منتقدان فرانسه (۱۹۷۲) (جایزه ملییس) و اسکار(۱۹۷۳) بهترین فیلم خارجی (هر چند بونوئل این جایزه آخر را به تمسخر گرفت و عکس مضحکی با جایزه از خود منتشر کرد)، موفقیتی برای زبان سوررئالیستی و توانایی جدیدی نیز هست که بونوئل با کار خود در این زبان برای برقراری رابطه با مخاطبان گسترده نشان می دهد. فیلم بونوئل قدرتی خارق العاده را در چیدمان عناصر نشانه شناختی، زبانی ، شنیداری و تصویری، و طنز تلخ و گزنده دارد که در این تحلیل به آنها اشاره می شود . رابطه این فیلم با سایر فیلم های بونوئل نیز در بحث وجود دارد بی آنکه خواسته باشیم از رویکردی بیشتر مبتنی بر مطالعات جامعه شناسی فیلم فاصله بگیریم و بی آنکه فرصت باشد که موضوع در فیلم شناسی عمومی بونوئل و در جنبش سوررئالیستی کاملا باز شود.